Hava Kirliliğinin Neden Olduğu Hastalıklar Bir Kez Daha Vurgulandı (Burnunuzun Kıymetini Bilin!)

İngiltere'deki Edinburgh Üniversitesi'nde yapılan bir çalışma sonucuna göre, hava kirliliği olan bölgelerde yaşayan insanlarda havadaki nanoparçacıkların kan dolaşımına girebilecekleri ve hastalığa neden olabilecekleri vurgulandı. Özellikle dizel araçlar olmak üzere, araç egzozlarında pompalanan inhaler nanoparçacıklar, akciğerler ve kan dolaşımına doğru yol alıp kalp krizi ve inme riskini artırabiliyorlarmış ... En endişe verici nokta, araştırmacıların Londra'daki bir brifingde, nanoparçacıkların, zaten kalp krizine neden olan durum olan koroner kalp rahatsızlığından muzdarip olan insanların hasar gören kan damarlarında birikme eğiliminde olduğunu ve bunu daha da kötüleştirebildiğini belirtmesi. Dünya Sağlık Örgütü' ne göre, her iki şehrin ve kırsal alanların dış hava kirliliğinin 2012 yılında dünya genelinde 3.0 milyon erken ölüme neden olduğu tahmin edilmektedir.

Görsel kaynağı: Toxic air pollution nanoparticles ...

Şimdiye kadar, bilim adamları akciğerlere giren parçacıkların kalp sağlığını nasıl etkilediğinden emin değildi. Çarşamba günü Çarşamba günü ACS Nano Dergisi' nde yayınlanan yeni bulgular, daha önceki kanıtları temel alıyor ve nefes aldığımız havadaki parçacıkların kan içine girdiğini ve arterler, kan damarları ve kalp de dahil olmak üzere vücudun birçok farklı bölgesine taşınacağını gösteriyor.

Araştırmacılar aynı zamanda inme riski yüksek insanlardan cerrahi olarak çıkarılan plakları analiz etmişler ve nanoparçacıkların kan damarlarında büyüyen ve kalp krizi ve inmelerine neden olan yağlı plaklarda birikme eğiliminde olduklarını keşfetmişler. Bu bulguların emisyonların azaltılmasının ve insanların nanoparçacıklara maruz kalmasının sınırlandırılmasının önemini gösterdiği vurgulanmış oldu.

Çalışma bulguları, hava kirliliğinin neden kalp hastalığı ve felç riskini arttırdığını açıklamaya yardımcı olabilir. Ancak gerçekten endişe verici olan, mevcut yasaların ve hava kirliliğini düzenleme çabalarının yanlış parçacıklara odaklandığını gösteriyor olması. Hava kirliliğinin önlenmesi amacıyla yurt dışında çıkarılan yasalarda, büyük parçacıkların havays saçılması önlenmeye çalışılırken; bu yasalar dizel yakıt ürünlerinin yakılması sonrasında ortaya çıkan nanoparçacıkların saçılmasını engellenmesini kapsamıyor.

Birçok çalışma, hava kirliliğinin her yıl milyonlarca erken ölümle sonuçlanacağını gösterdi. Nispeten temiz hava ile Avrupa'da bile, hava kirliliği yılda 400 bin erken ölüm yüzünden suçlanmaktadır.Bu ölümlerin çoğu artmış kardiyovasküler hastalık riskinden kaynaklanmaktadır: kısa süreli yüksek kirliliğe maruz kalmak kalp krizi ve felçleri tetikleyebilir; uzun süreli maruz kalma vasküler hasara neden olur. Büyük soru şu ki; uzun süre nefes aldığımız nanoparçacıkların bir kısmının kan dolaşımına karışabileceği ve kan damarlarına zarar verebileceğinden şüphelenildi, ancak bugüne kadar bu hiç gösterilmemişti. Bu nanoparçacıklar çoğunlukla karbon bileşikleridir ve bunları kendimiz gibi karbon temelli yaşam biçimlerinin içinde bulmak son derece zordur.
Bu çalışmada özellikle, çevre kirliliği yasalarının kapsamadığı çok küçük partiküller ile ilgili araştırm yapılmış. Peki bunu nasıl kanıtlamışlar ve yapmışlar, çalışma ekibi zararsız altın nanopartiküllerle dolu havayı solumak için gönüllü olmuşlar. 15 dakika içinde nanoparçacıklar gönüllülerin kanında görülmeye başlamış ve üç ay sonra hala kan ve idrarda bulunabildikleri görülmüş. Ekip lideri Mark Miller' in yorumu: "Üç ay sonra kandaki altın nanopartikül seviyelerin çok yüksek olmasından dolayı gerçekten şaşkın olduk".

Altın nanopartikülleri inert (vücutta herhangi bir kimyasal reaksiyona girmeyen) bir ürünken; hava kirliliğinde bulunan reaktif bileşikler, kan damarlarının tıkanıklığından pıhtılaşmayı engellemeye kadar her türlü zararlı etkiye sahip olabilirler.

Çalışmanın, hava kirliliğinin vasküler yaralanma ve hastalığa neden olduğunu açıklamak için uzun bir yol kat ettiği söylenilebilir. Altın partiküller ile elde edilen bu bulgular, egzozdan üretilen karbon parçacıklarının hareketini yansıtacak olursa, modern motorlarla çok küçük parçacıkların artan üretiminin daha fazla endişe kaynağı olması kaçınılmaz ...Çalışma ekibinin bir sonraki hedefi, altın nanoparçacıkların beynin içine girip girmediğini araştırmak olacakmış ... Hava kirliliği, demans, Alzheimer ve Parkinson gibi beyin hastalıkların riskini artırdığı ve yakın tarihli bir çalışmada insanların beynindeki demir emülsiyonlarının araç egzozlarından gelebileceği tespit edilmiştir.

Havadaki Ufak Nanopartikülleri Ölçmek Zor!

Avrupa Birliği' nde ve başka yerlerde bulunan hava kalitesi yasaları, partiküler madde miktarını ölçmek için 2.5 mikrometreden küçük olanları PM2.5 olarak adlandırıldığı bir sınır belirlemektedir. Bununla birlikte, sınır bu partiküllerin toplam kütlesi üzerinde, toplam sayıdan ziyade bir metre küp hava içindedir.İşin aslı, binlerce ultra ince tanecik, nispeten büyük olanlardan çok daha az ağırlığa sahip olabilir. Son yıllarda, metreküp başına PM2.5 kütlesi zengin ülkelerde düştü ve hava kirliliğinin arttığını düşündürdü. Ancak, Avrupa yollarındaki dizel araçların sayısı arttıkça, bu süre zarfında çok ince parçacıkların sayısının arttığını düşünüyor. Avrupa' da hava kalitesi yasaları değişmeli mi?

Sorun, çok ince parçacıkların sayısının ölçülmesinin çok zor olması ve hava kirliliğini izlemek için yaygın olarak kullanılan yol kenarı aygıtları kullanılarak yapılması mümkün değildir.Bu çalışmadaki ekibin vurguladığı ifade: "İdeal olarak sayıları ölçmek istiyoruz" diyor. "Fakat teknoloji yeterli değil."İngiltere hükümeti şu anda çevre kirliliği ClientEarth tarafından getirilen bir dizi davayı kaybettikten sonra üretmek için verilen bir plan olan hava kirliliğiyle mücadele için en son planını yayınlamayı ertelemek istiyor. Bu konuyu azıcık genişletmek istedim: ClientEarth (sağlıklı bir gezegeni güvence altına almaya kararlı olan oyanusları, ormanları ve diğer yaşam alanlarını ve tüm insanları korumak için çevre kanunlarını kullanan aktivist avukatlardan oluşan ekip - 2008 yılında kurulmuş, Londra, Brüksel ve Varşova'da ofisleri bulunan kar amacı gütmeyen bir çevre hukuku kuruluşu) standartlara aykırı Hava Kalitesi Planı'n a karşı iki kez başarılı bir şekilde yasal işlem başlatmış ve bakanların üçüncü kez çabası üzerinde mahkemeye dönülmüştü. İngiltere hükümet, hukuki eylemci grup ClientEarth tarafından hava kirliliğini yasal güvenlik sınırları dahilinde getirme planının üçüncü kez dava açılması için son girişiminde "büyük kusurlar" olduğunu söylemişti.Grup, Hava Kalitesi Planını inceledikten sonra, Çevre, Gıda ve Kırsal İşler Dairesine (Department for Environment, Food and Rural Affairs - Defra) bir dizi iyileştirme talebinde bulunmuşlardı. ClientEarth, Hükümet'in hava kirliliğini gidermek için daha iyi planlar yapmasını gerektiren iki kez mahkeme kararı aldı. İngiltere' de bakanlar, üçüncü denemesinin yayınlanmasını Avrupa Birliği yasalarına uyan ve seçim sonrasına kadar ertelemeye çalışmışlardı.

ClientEarth davaları, parçacıklardan çok, gaz azot dioksit için AB sınırlarının ihlalleri konusunda uyarı yapmaktadır. Bununla birlikte, azot dioksit seviyelerini azaltmak için gerekli önlemlerden bir tanesi olan "dizel araçların yollardan çıkarılması" da, partikül seviyelerini azaltmaya yardımcı olabilir.

Burnumuzun Kirli Havası Olan Ortamlardaki Ödemi

Görsel kaynağı: The Nose: Hey, FWay

Burnumuzun içerisinde (her bir burun boşluğunda toplam 3 adet olmak üzere) toplam 6 adet burun eti (konka - turbinate) bulunmaktadır. Bu burun etleri burun içerisine dış ortam havası girdiğinde, havayı dönderip, ısıtıp, nemlendiren ve basınçlandıran eşsiz birer makine gibi çalışmaktadır. Burun etlerinin üzerini kaplayan mukus tabakası ve en dış epitel yüzeyindeki bu mukus tabakasını geriye doğru ilerleten silya sistemi bulunmaktadır. Yani burundan hava alınca burun etlerimiz hava direncini arttırır, zararlı partiküllerin tutulması, havanın araıtılması, ısıtılması ve basınçlı bir şekilde akciğer uç hava yollarına kadar iletilmesi sağlanmaktadır. Amerikan KBB Akademisi' ne ait olan "Your Nose, the Guardian of Your Lungs - Akciğerlerinizin Koruyucusu Burnunuz" yazısında, sağlıklı burnun akciğerler için önemi vurgulanmıştı. Solunum yoluyla alınan nanopartiküller, solunumdan sonra tanecik boyutuna bağlı depozisyon ve pulmoner inflamasyon yapmaktadır. Özllikle, kirli hava koşullarının olduğu Çin Halk Cumhuriyeti gibi bölgelerde yaşayan insanlarıni maske takmaları, düzenli burun içerisini tuzlu sularla yıkamaları gerekmektedir. Burun eti ameliyatları esnasında, burun eti hacminin küçültülmesi ve burun etlerinin tamamen ya da kısmi çıkarılması işleminden kaçınılması çok önemlidir. Burun etlerinin tamamen alınması (boş burun sendromu) ya da burun septumunda delik olması durumunda, burun havasında hava akımı artışı (hiperventilasyon) sonucunda, burun fonksiyonlarında çok hızlı azalma görülebilir. Bu şekilde burun özellikleri olan hastalar, hava kirliliği açısından daha hassastır ve havadaki nanopartiküllerin akciğer ve vücuda dağılması riski daha fazladır.

Kaynak bilimsel çalışmanın linki:

Mark R. Miller*†∞∇ , Jennifer B. Raftis‡∞∇, Jeremy P. Langrish†, Steven G. McLean†, Pawitrabhorn Samutrtai§, Shea P. Connell†, Simon Wilson†, Alex T. Vesey†, Paul H. B. Fokkens∥, A. John F. Boere∥, Petra Krystek⊥, Colin J. Campbell§, Patrick W. F. Hadoke†, Ken Donaldson‡, Flemming R. Cassee∥#, David E. Newby†, Rodger Duffin‡∇, and Nicholas L. Mills

Inhaled Nanoparticles Accumulate at Sites of Vascular Disease

ACS Nano, 2017, 11 (5), pp 4542–4552
DOI: 10.1021/acsnano.6b08551
Publication Date (Web): April 26, 2017
http://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/acsnano.6b08551

Diğer kaynak linkler: